Año 2007 URTEA Premio Manuel Irujo
lunes, 25 de marzo de 2013
domingo, 24 de marzo de 2013
2005 Hitzaldiak-Conferencias
AZAROAK
4 OSTIRALA
Iosu Txueka
“Fortunato Agirre,
Lizarratik oroimenez eta omenez”.
“Fortunato Agirre,
haciendo historia en Lizarra”.
Concejal, alcalde, dirigente abertzale, víctima de la barbarie desatada
desde el 18 de julio de 1936, Fortunato Agirre resume y simboliza a la
generación más consecuente de la primera
democracia, encarnada en la II República. Hoy, en pleno esfuerzo por recuperar
la memoria histórica de aquel periodo e ideales, su biografía nos acerca a
quienes como él, hicieron la historia en
y desde Tierra Estella.
Fortunato Agirre, Lizarrako alkate eta
buruzagi abertzalea, 1936.ko uztailaz geroztik, hasi zen basakeriaren biktima
nabarmenetako bat izan zen. Hori dela eta, Agirre lehen demokrazia izan zen II
Errepublikako belaunaldiaren ikurra dugu Lizarraldean. Egun, oroimen historikoa
berreskuratzeko egundoko ahaleginak burutzen ari direnean, bere ibilbide
biografikoak, historia egin zuten bera
bezalakoengana hurbiltzeko aukera ederra ematen digu.
AZAROAK 11 OSTIRALA
José Luis Orella
“Xabierko Frances eta
Loiolako Iñigo.
“Frances de Xabier e
Ignacio de Loyola.
Frances de Xabier nace en una
época difícil. Son años de crisis en los que los beamonteses preparan con el rey de Castilla
la conquista del Reino de Nabarra. Su padre Juan de Jassu, agramontés y miembro
del Consejo de Nabarra, nada pudo hacer para
que las tropas castellanas conquistaran con las armas el estado
independiente de Nabarra. Sus experiencias vividas fueron muy amargas. Tras la muerte de su padre y con sólo doce
años, fue testigo de la demolición de los torreones y murallas del Castillo de
Xabier. Siguió de cerca la lucha activa que mantuvieron sus dos
hermanos Juan y Miguel por oponerse a la dominación castellana. Duras y tristes vivencias que compartió con
su madre, María de Azpilkueta, hasta que a los veinte años abandonó el castillo rumbo a París. Cinco años después, obtuvo el título de
Maestro en Artes y empezó los estudios de Teología. Todo esto auguraba un
futuro brillante hasta que tomó la decisión de ingresar en la Compañía de Jesús. Decisión que no cayó nada
bien entre sus familiares, que no olvidaban la actuación del capitán Iñigo de
Loyola.. En 1541, a sus treinta y cinco años, embarcó en Lisboa rumbo a
las Indias Orientales.
Historiak dioenez Frantziskok 1525ean,
zerbitzari baten laguntzaz, Pirineoak zeharkatu zituen, Parisera zihoala.
Sorbonan ikastera zihoan. Frantzisko
ikasle bikaina zen. 1530ean Arte Maisu titulua lortu zuen, lizentziaturaren
baliokidea, eta teologia ikasketei ekin zien. Etorkizun itxaropentsua zuen, eta
aitaren urratsen ondoren, bazirudien erresumako kargu politiko eta erlijiosoren
batean hasiko zela.
AZAROAK
18
OSTIRALA
“Manuel
Irujo, euskal diputadua Errepublikako Gorteetan”
“Manuel
Irujo, un diputado vasco en las Cortes republicanas”
Don Manuel Irujo salió elegido diputado a
Cortes en las elecciones de noviembre de 1933 y volvió a conseguir el acta en
la convocatoria de febrero-marzo de 1936. Ello le permitió asistir e incluso
participar de forma directa y personal en los enconados debates parlamentarios
que marcaron el bienio negro y las
vísperas de la sublevación franquista. Su inquieto temperamento se vio
reflejado en una actividad parlamentaria acerada e intensa. Sus actuaciones
como diputado se centraron de manera especial en los temas de interés navarro y
en la defensa de las singularidades jurídico-institucionales de los cuatro
territorios vascos. Aunque la minoría nacionalista reservó para José Antonio
Agirre las intervenciones relacionadas con las grandes cuestiones políticas,
Irujo intervino con rigor y brillantez en la defensa de algunos de los grandes
principios democráticos como el de la libertad de expresión e información o el
de la autonomía municipal.
Manuel Irujo jauna 1933ko azaroko
hauteskundeetan izan zen aukeratua Gorteetako diputadu. Eta 1936ko
hauteskundeetan berriro lortu zuen akta. Horiek horrela, zuzenean eta
pertsonalki parte hartu zuen bienio beltzeko eta 1936ko altzamendu frankistaren
aurreko debate gogorretan. Gizon langilea zen eta izaera hori argi asko islatu
zen bere jardun parlamentario zorrotz eta sakonean. Bere lana, Nafarroaren
interesko grietan eta euskal lurraldeen berezitasun foralen defentsan gauzatu
zen bereiziki. Euskal abertzale taldeak, Jose Antonio Agirreren eskuetan utzi
zuen goi mailako gai politikoen inguruko gaietan parte hartzeko ardura, baina
Irujok ere, seriotasunez eta bikaintasunez jardín zuen hainbat balore
demokratikoen defentsan, hala nola, adierazpen- eta informazio- askatasunaren
edota udalen autonomiaren defentsan.
2005 Pierre Charrittonen zorionak
Zorionak Jean
Aita Piarres Lafitteri esker ezagutu ginuen elgar Jean
Haritschelhar Baigorriarrak eta nik Piarres Charritton Hazpandarrak.
Eta ez dut
ahantzia geroztik elgarrekin hainbeste aldiz ibili ditugun urratsak. Nolaz
bada ahantz nitzake bere merezimenduen gatik Irujo Fundazioak 2005ean
eman zioen saria? Eta bereziki gaurregun 2013an ikusten
dudalarik bere seme bat Hazpandartua eta herriko konseiluan sartua..
Piarres Charritton
Euskaltzain
emeritua
domingo, 10 de marzo de 2013
2005 Miren Azkarateren gogoetak
Euskara da nire aberria
Miren Azkarate
Jean Haritschelharen izena
entzutean irribarre zabala datorkigu askori gogora; gizon garaia, ona,
patxadazkoa, umoretsua. Ezpainekin bakarrik ez, begiekin ere irribarre egiten
duen horietakoa. Bizitza luze eta oparoa izan du Jean Haritschelharek, eta
bizitza horren nondik norakoak ongi ulertzeko, berak esana gogoan hartzea da
egokiena: “euskara da nire aberria”. Euskaltasun horretatik abiatuta landu
ditu, bizi izan ditu, lanbidea eta zaletasunak laurogeita hamar urtetan zehar.
Euskaltasuna dute ardatz Jean Haritschelharen mila aurpegiek. Iparraldean beste
askori gertatu zaion bezala, gaztetan egin zen pilotazale eta zaletasun horrek
eraman zuen 1968an Pilota Federazioan sartzera; ondoren, Pilota aldizkaria sortzera, eta 1981ean Pilotarien Biltzarreko buru hautatua izatera.
Unibertsitate ikasketak egin
ondoan, literatura irakatsi zuen urte luzez Bordeleko unibertsitatean. Eta,
bere euskaltzaletasunetik, Pierre Topet Etxahun ikertu zuen doktore-tesia
ontzeko. Ez zen, ordea, nahikoa. Euskararen aberri horren alde gehiago egin
zezakeen eta gehiago egin zuen, egin du, eta egiten du Jean Haritschelharek.
Euskararekin zerikusia duen edozein toki eta zokotan aurkituko dugu. Baionako Erakustokiko
zuzendari urte luzez, Bulletin du Musée Basque
berpiztuaz eta hango artxiboetara hainbat dokumentu eta liburu balios bilduaz; Herria astekarian gaur ere astero
irakurriko ditugu haren idatziak. Irakaskuntzaren munduan ere lehen lerroan ibili
da Ikas erakundean eta Seaskan. Egiazko aitabitxi eta
erreferente da gaur egun Iparraldean edozein euskaldunentzat. Ezin bestela
izan, eginiko lan guztiaren ondoren, tartean Baigorri, bere sorterriko auzapez
ere izana baita.
Baina beste ororen gainetik,
Euskaltzaindiarekin lotua ageri zaigu Jean Haritschelhar. Euskaltzain osoa da 1962az
geroztik; euskaltzainburuorde, 1968tik 1988ra; eta hamasei urtez
euskaltzainburu. Aberri duen hizkuntza horren batasunaren lekuko, eragile eta
egile nahitaezkoa.
Euskaltzaindiak 1995ean
Etxepareren Linguae Vasconum Primitiae
argitaratu zuenean, hauxe idatzi zuen Haritschelharek hitzaurrean:
“Orduz gero mintzaira idatzia
jalgi daiteke Etxepareren oihu famatuari jarraikiz: kanpora…, plazara…,
mundura…, mundu guzira… eta azkenik munduko mintzaira idatzien arteko dantzara.
“Kontrapas” delakoaren oihuak badauka
“Sautrela”-n bere oihartzuna, manu gisa emana: “Heuscaldun den guiçon oroc
alcha beça buruya”.
Laurehun eta berrogeita hamar
urteren burlan hauxe da daukagun hizkuntzarekiko ametsa: gal beza ahalkea eta
beldurra, izan dadila, idazleei esker, ausart, entregu, bitore eta beste
hizkuntzak bezain aberats eta konplitu.
Idazle izanik ala ez, beldurrik
gabe, orain ere “euskaldun den gizon orok altxa beza burua”.
Horixe da Jean Haritschelharek
bizitza osoan egin duena..
2005 Andres Iñigoren oroimenak
Jean Haritschelhar euskaltzain nafarra,
seigarren merindadekoa
Luze eta zabal aipatzeko modukoak dira
Jean Haritschelharrek bere bizi ibilbide oparoan lortu dituen titulu, kargu,
merezimendu eta errekonozimenduak, hala nola, Bordeleko Unibertsitateko Euskal
Hizkuntza eta Literatura katedra, Baionako Euskal Erakustokiko zuzendaritza,
Euskal Herriko Unibertsitateko eta Espainiako UNEDeko Doktore Honoris Causa
tituluak, etab.
Hala ere, uste dut ez naizela batere oker
ibiliko erraten badut bertze berezitasun aipagarri batzuen eraginez dela hagitz
ezaguna eta gogoko Nafarroa Behereko Jean Haritschelhar gure artean ere,
hemen Nafarroa Garaian. Euskaltzainburu izan den urte luzeetan, batik bat,
bisitari eta parte hartzaile izan dugu maiz aski Nafarroan, hiriburuan ez ezik
bertze hainbat herritan ere, hasi Beratik eta Tuteraraino, harreman
instituzionaletan, ekitaldi akademikoetan, ageriko ekitaldietan edota zenbait
bilera eta bisitatan. Planta ederreko gizon errespetagarria izateaz gainera,
beti atsegin, irribarretsu eta gozo agertu zaigu Jean, jendearekiko hurbila eta
agerraldi akademikoetan hizlari adierazkorra, entzuleen arreta erraz
bereganatzea lortzen duen komunikatzaile bikaina.
Mundu akademikoan entzute aitortua duen
irakasle euskaltzaina, aldi berean, herriari lotua ikusi dugu, ez bakarrik
bederatzi urtez bere sorterriko alkate edota bertze urte anitzez Pilotarien
Biltzarreko kide eta zuzendari karguetan egona delako. Izan ere,
euskaltzainburu izan denean maisuki erakutsi du erakundea gizarte maila
guztietan ordezkatzen, bai goi mailako herri aginteekiko harremanetan, bai
herri eta jende xumeekikoetan ere.
Bere burua “izatez nafarra eta politikoki
frantziar hiritarra” definitzen duen Jean Haritschelhar euskaltzainburu ohia,
Nafarroako seigarren merindadeko Baigorrikoa da, mugaz haraindiko eta honaindiko
nafarrok, muga kontuak gaindituz, urtero udaberrian Nafarroaren eguna
elkarrekin ospatzen dugun herrikoa, hain zuzen ere.
Andrés Iñigo
Euskaltzandiaren Nafarroako ordezkaria
2005 V. Manue Irujo Sariaren BIDEOA
V. Manuel Irujoren Saria
Estella-Lizarra
2005
Jean Haritschelhar, Manuel Irujo Saria 2005 from KOLDO on Vimeo.
lunes, 4 de marzo de 2013
domingo, 3 de marzo de 2013
2005 Euskaltzaindiaren akta
Euskaltzaindiak bere aktetan diskutso guztiak bildu zituen
Euskaltzaindia recopiló en sus actas los diiferentes discursos del acto.
Para ver todo el documento haz clik en pdf
2005 Jean Haritschelharren bizitza
Haritschelharren biografia
Jean Haritschelhar
Duhalde Baigorrin jaio zen, 1923ko maiatzaren 13an. Lehen ikasketak
bertako eskola publikoan egin zituen. Ondoren, Baionan, Mont de Marsanen eta
Tolosan ikasi zuen. Letretan doktore da Ecole Normale Superiore de Saint-Cloud
eta Sorbonne-Parisen, tesiok aurkeztu zituelarik: “Le poéte souletin Pierre
Topet Etxahun” ea “L’oeuvre poétique de Pierre Topoet-Etxahun”. Arlo
profesionalean, irakasle izana da, 1952tik 1959ra Agen-eko lizeoan eta 1962tik
1986ra Bordeleko Unibertsitatean, bertan espainiera eta euskara klaseak ematen
zituela. 1969an, Euskal Hizkuntza eta Literaturako katedradun izendatu zuten.
1962an, Baionako Euskal Museoko buru izendatu zuten. Urte
horretan ere, Euskaltzaindiak euskaltzain oso hautatu zuen. 1963ko uztailaren
28an, Baigorrin, irakurri zuen sarrera-hitzaldia, “Haritschelhar euskaltzain
jaunaren mintzadia (Oxobia)” eta Rene Lafon-ek erantzun zion. 1966. urtetik 1988ra
bitartean euskaltzainburuorde izan zen eta 1989an izendatu zuten
euskaltzainburu, Luis Villasanteren lekuan. 1971tik
1980ra bitartean Baigorri bere herriaren alkate izan zen. 1988an, Euskal
Herriko Unibertsitateak “Doctor Honoris Causa” izendatu zuen.
Besteak
beste, Ikas, Euskaltzaleen Biltzarra, Societé de Linguistique de Paris eta
Euskal Kultur Erakundearen partaide da. Frantziako Hezkuntza Ministeritzako
Conseil des Universites delako erakundearen batzordekide ere bada. Pizkundea,
Iparraldeko Kultur Federazioa-ren buru.
Artikulu
ugari idatzi izan du bizitzan zehar hainbat aldizkaritan: Gure Herria, B. Du
M.B, Revista de Etnografía, Euskera, Bulkletin hispanique, Herria (honen
zuzendariorde ere izana da) eta Estudios de Deusto, besteak beste. Pilota aldizkariaren
sortzaile eta zuzendari ere izan da, bai eta Pilotarien Biltzarraren zuzendari
ere (Pilota Federakuntzako kidea ere izan zen, 1968tik 1996 arte). Bulletin du Musée Basque
deritzan aldizkaria zuzendu zuen, bertan euskara, euskal kultura, historia eta
arkeologia mailako oinarrizko argitarapenak ezagutarazi zituela.
Bestetik, Udako
Euskal Unibertsitatearen sortzailetarik bat dugu Haritschelhar. Bertan, gainera, lau
urtez izan zen irakasle.
El escritor y
lingüista navarro Jean Haritschelhar nacido en Baigorri un 13 de mayo de 1923. Estudió en la Universidad de
Toulouse y en la de la Sorbona ,
obteniendo el doctorado con una tesis que analizaba la obra del poeta suletino Pierre
Topet Etxaun. En el periodo comprendido entre 1962/1968, impartió clases de lengua en la universidad de Burdeos,
siendo nombrado en 1969 catedrático de Lengua y Literatura Vasca de dicha universidad.
Nombrado
Director del Museo Vasco de Baiona en 1962,
este mismo año fue elegido académico de numero de Euskaltzaindia.
Posteriormente accedió a la presidencia de Euskaltzaindia, ocupando este cargo durante 22 años. Autor de innumerables
publicaciones, es un referente para todos aquellos que quieran conocer el mundo
de la cultura y del euskara en estos
últimos años
sábado, 2 de marzo de 2013
2005 Jean Haritschelhar Vº Manuel Irujo Saria
El premio 2005, para un navarro de Baigorri
Texto: Koldo Viñuales
Es un honor para todos todos los miembros de Irujo Etxea conceder este
Vº premio a Jean Haritschelhar. Evidentemente que este galardón es un
reconocimiento a toda una vida de
entrega e ilusión por mantener viva la llama del euskara y de la cultura vasca.
Sin embargo existe en el premiado un motivo sentimental que nos llena
de orgullo, ya que Jean es también nabarro. Este año en el seiburu de nuestro
anagrama visualizamos a todos los habitantes de la sexta merindad, que son una
parte importante de nuestra historia..
Jean Haritschelhar recibiendo el seiburu ,
Pero volvamos a la historia de Jean, Irujo Etxea no podía pasar por
alto los esfuerzos de 42 años encaminados a lograr la normalización del euskara
a lo largo y ancho de Euskalherria. Ya que 42 años de dedicación son muchos
años. Tu carrera en Euskaltzaindia ha sido una carrera maratoniana que has
ganado contra viento y marea.
Con tu tenacidad y constancia has hecho callar todos aquellos cantos
de sirena que auguraban la desaparición
del euskera. Sabías que era un empresa difícil, pero no te rendiste jamás Cuando en 1963 entraste en
Euskaltzaindia la situación no era muy halagüeña. .En el estado francés el
euskara era ignorado, mientras que en el estado español la utilización del
euskara estaba prohibida. Si bien el euskara en el estado francés sigue siendo
no oficial, por suerte en Nafarroa y en la Comunidad Autónoma
el avance del idioma es una realidad palpable. El euskara sigue hoy más vivo
que nunca y gracias a tu buen hacer en
Euskaltzaindia, has conseguido que el euskara y la cultura vasca hayan entrado
en un proceso de normalización aceptado y respetado por un amplio sector de
nuestra sociedad.
Collete, esposa de Jean, firmando en el libro de honor de Irujo Etxea
Nos falta mucho camino por recorrer, pero algo nos dice que la senda que has marcado es nuestro mejor aval de futuro. Mila esker Nuestro agradecimiento sincero y el deseo de que las próximas generaciones hagamos realidad todos los proyectos que con tanta ilusión y empeño has iniciado
Zorionak Jean eta segi aurrera.
2005 V.Manuel Irujo Saria
Baigorriko nafarra, 2005ko sariduna
Testua: Koldo Viñuales
Irujo
Etxeko orok ohore handia dugu V. Manuel
Irujo saria Jean Haritschelharri ematean. Sari hau, bistan da, euskararen
eta euskal kulturaren garra bizirik iraunarazteko ahaleginean eman den
bizitzari egiten zaion onespena da.
Hala
ere bada sarituarengan biziki harrotzen gaituen sentimendu handiko arrazoia,
izan ere Jean nafarra da. Aurten, gure anagrama den seiburuan gure historiaren
zati garrantzitsu diren seigarren merindateko biztanleak irudika ditzakegu.
Baina
berriro ere itzul gaitezen Jeanengana. Irujo etxeak ezin zitzakeen ahantz
euskararen normalizazioaren alde, berrogeita bi urtez, Euskal Herrian zehar
egin dituzun lanak.
Andrés Urrutia, Miren Azkarate, Jean Haritselhar, Maria José Fernández eta Koldo Viñuales aurreskuan.
Berrogeita bi urte luze da. Zuk Euskaltzaindian korritu duzun lasterketa maratoia izan da,
Euskarak
inoiz baino biziago dirau, eta zuk Euskaltzaindian egin duzun lanari esker,
euskararen eta euskal kulturaren normalizazioa ez da utopia izanen. Bide luzea
dugu aitzinean, baina erraten ahal dugu, Jean, ekin diozun bideak
etorkizunerantz gara matzala Gure
eskerrik beroena eta zuk ilusio handiz hasi zenituen proiektuak datozen
belaunaldiek osa ditzatela
Zorionak Jean eta segi aurrera !!!
Suscribirse a:
Entradas (Atom)