2002 Sakanan oroitzen zaituzte

Sakanatik eskerrak emanik

Arantxa Amilibia

Adimentsua, baina argia; zorrotza, baina bihozbera; zehatza, baina ulerkorra; sendoa, baina sentikorra. Jose Mari Satrustegi Zubeldiak bi aldeak ditu; garapen maila handia eskuratu duten gizakien antzera.Herri eta kultura baten parte sentitzen da. Europako hizkuntzarik zaharrena hitz egiten duen herriko kidea da. Aspalditxo konturatu zen bera gure kulturak bultzadatxo bat behar zuela gizarte modernoaren globalizazioan desitxuratuta gelditzeko arriskuaren aurrean. Euskaldun zaharrak euskaraz solastu nahi ez zutenean, gure hizkuntzaren aberastasuna aldarrikatu eta zegokion tokian euskararen eta euskal kulturaren alde hainbat lan egin zuen gure nortasunaren izaeraren muinoak ‘lotsarik’ gabe lau haizetara zabaltzeko.

Urmenetaren eraginez eta Pedro Diez de Ulzurrun sendagilearen zuzendaritzaz euskaltzale taldean parte hartu zuen Frankismoaren garaian. Orduko lanen artean ondoko hauek daude: haur euskaldunen sariak; Principe de Viana euskal aldizkaria eta eskoletan ordu erdiko euskara sartzea. Ahaleginak ez ziren hor eten: 1969an Fontes Linguae Vasconum agitalpena sortu zuen, mundu zabaleko euskaltzaleei irekia eta orain arte, zuzendari jarraitzen du. Ordukoa da ere Cuadernos de Etnologia y Etnografia, Etniker taldearen lanak argitaratzeko aldizkaria.

Ikastolak abiatu zirenean hainbat ekimenetan parte hartu zuen belaunaldi berriak euskaraz ikas ahal izateko. Horrekin batera itzultzaile lanak egin zituen haurrendako hamaika ipuin euskaratuz: Ardo ta ogi Martxelin, Alizia, Laminzulo... Hainbat euskaltzaleren biografiak osatu ditu: Bordel bertsularia, J.F. Aizkibel, Alexander Tapia Perurena, Perpetua Saragueta... Eta hamaika libururen egilea dugu; bai euskaraz Luzaideko kantiak, Eusladunen seksubideak, Ekaitza, Ipuin miresgarriak, Axelko eta Osoko, Lapur Zuriak, Sakanerri barrena, Mattin Motela...; bai erdaraz: Mitos y creencias, Comportamiento sexual de los Vascos, Solsticio de Invierno, Antropologia y Lengua... Horiez gain, mila eta ehunen bat idazlan aldizkari, elkar arteko liburu eta hitzaurre idatzi ditu. Euskaltzaina, Intstituto Americano de Estudios Vascos (Buenos Aires) eta Academy Linguistic International-eko (Erevan, Armenia) ohorezko partaidea, besteak beste.

Sakanako arruazuarra erretiratuta bizi zen, hala ere, azken ordura arte, emanari oneko iturria izaten jarraitu du hamaika proiektu eta egitasmo bultzatuz. Ez da erraza sakandar honen lana lau hitzetan laburbiltzea, baina, zalantzarik gabe, apaiz honek egindako lana ez da errez ezean geldituko. Apaltasunez aipatu zuen egun batez: “Geroz eta gutxiago dakigula konturatzen naiz”. Hala ere, berak egindako lan mardulari esker, gure zurtoin sendoa gero eta sendoagoa eginen da. Eskerrik asko Jose Mari!